آب (روشهای محاسبه حجم استخر و دبی آب در مزارع پرورشی)

آب

(روشهای محاسبه حجم استخر و دبی آب در مزارع پرورشی)

همه ساله با شروع فصل پرواربندی ماهیان گرم آبی واژه هایی نظیر آماده سازی، تهیه بچه ماهی، ضدعفونی، آبگیری، دمای آب و . . . متداولتر از ایام دیگر و زبانزد همه پرورش دهندگان می باشد.

کوشش ما بر این است تا در یک سلسله گفتار به صورت اجمالی، هر هفته به یک بحث پرورشی مطابق با نیاز روز پرورش دهندگان و بازدیدکنندگان محترم سایت بپردازیم.

در مبحث آب موردنیاز که رکن اصلی و اساسی در پرورش ماهیان گرم آبی است، علاوه بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی و کیفیت آن، دانستن روش محاسبه میزان آبدهی منابع مورد استفاده، میزان آب موجود در استخر و . . . پاسخگوی سوالات زیر خواهد بود:

- میزان مصرف کودهای طبیعی و شیمیایی حین پرورش باید به چه میزانی باشد؟

- با در نظر گرفتن میزان ورودی و خروجی آب استخر، مدت زمان آبگیری یا تخلیه استخر (بصورت موقت یا کامل) چقدر است؟

و یا سوالاتی مانند:

- چه مدت زمانی جهت تخلیه آب (بطورمثال به عمق cm20) یا افزایش آن (بطورمثال به عمقcm80) موردنیاز است؟

1- تعیین مساحت و حجم استخرهای پرورشی:

الف- مساحت: غالبا استخرها دارای شکل هندسی منظم (مستطیل) بوده که جهت محاسبه آن کافی است طول را در عرض استخر ضرب نمائیم.

در مورد استخرهای فاقد شکل هندسی منظم، نخست آن را به قطعاتی با شکل هندسی منظم تقسیم و مساحت هریک را جداگانه محاسبه و از مجموع آنها مساحت استخر حاصل می شود.

ب- عمق: جهت تعیین میانگین عمق مفید از اعماق مختلف با ابزاری نظیر لوله یا طناب مدرج اندازه گیری به عمل می آید. استفاده از قایق برای دسترسی به همه اعماق استخر نتایج مطلوب تری را در بردارد.

با حاصلضرب عمق متوسط (برحسب m) در مساحت استخر (برحسب m²) حجم آب، (برحسب m3) به دست خواهد آمد که با ضرب عدد حاصله در 1000 می توانیم حجم آب را براساس لیتر محاسبه کنیم.

2- محاسبه میزان آبدهی (دبی) منابع آبی:

دبی یعنی میزان آب یک منبع آبی (بطور مثال رودخانه) که در واحد زمان (معمولا ثانیه) از یک سطح مقطع خاص عبور می کند. به عبارت دیگر حاصلضرب سطح مقطع در سرعت آب یک منبع آبی توجه به مثالهای زیر و روش محاسبات آنها مسئله را کاملا روشن می سازد:

الف- اگر با منبع آبی دارای حجم یا شدت سرعت محدود مواجه هستیم، می توانیم از ظروفی که حجم آن مشخص است، استفاده کنیم؛ یعنی اگر یک ظرف 4 لیتری را طی 2 ثانیه از آب ورودی پرکنیم، میزان دبی 2 لیتر بر ثانیه یا 002/0 متر مکعب بر ثانیه می باشد.

ب- اگر قصد محاسبه دبی یک منبع آبی با سطح مقطع مشخص نظیر لوله، نهر، کانال آبرسانی و ... را داریم، ابتدا باید سطح مقطع را از طریق فرمول هندسی مربوطه به دست آوریم. بطور مثال مساحت لوله با سطح مقطع دایره با S=r2´3.14 (عدد پی * مجذور شعاع = مساحت) یا مساحت سطح مقطع کانالهای آبرسانی (ذوزنقه) را با ارتفاع 2/1 * مجموع دوقاعده = مساحت و مساحت مستطیل با طول * قاعده = مساحت محاسبه می شود. سپس با استفاده از روش هایی چون دستگاه های سرعت سنج یا روش رنگی کردن آب و غیره سرعت آب را مشخص می نمائیم. در صورت عدم وجود شرایط فوق از روش ساده زیر می توان استفاده کرد:

1- فاصله مشخصی از رودخانه یا کانال (مثلا 10متر) را انتخاب و مشخص می کنیم.

2- جسمی سبکتر از آب نظیر یونولیت، چوب یا چوب پنبه را در ابتدای فاصله مذکور رها ساخته و زمان را تا نقطه پایان محاسبه می کنیم. بدین طریق سرعت آب براساس m/s تعیین می شود.

حال پس از محاسبه سطح مقطع و سرعت متوسط آب جهت تعیین میزان دبی به روش زیر عمل می کنیم:

Q(m3/s)= A(m2)*V(m/s)

سرعت متوسط (متر بر ثانیه) * سطح مقطع (مترمربع) = میزان آبدهی (دبی)

به عنوان مثال، اگر منبع آبی ما رودخانه ای با عرضها و اعماق گوناگون باشد:

- ابتدا یک عرض از رودخانه را مشخص و آن را دقیقا اندازه گیری می کنیم

- سپس در همان عرض مشخص شده، در چندین نقطه عمق آب را اندازه گیری و بدین طریق میانگین عمق آب به دست می آید.

- اکنون می توانیم جهت سهولت در محاسبه سطح مقطع، آن را مستطیل فرض کنیم؛ در این صورت سطح مقطع برابر است با میانگین عمق آب ضربدر عرض مشخص شده.

- در نتیجه با تعیین سرعت متوسط آب با روش فوق، میزان آبدهی رودخانه مذکور حاصل می شود.

توانایی محاسبه میزان دبی به پرورش دهنده این امکان را می دهد تا به جواب پرسشهایی که در ابتدای این مبحث دست نیافتنی می نمود، رسیده و عملیات پرورشی بهتر و مبتنی براصول علمی ساده و در عین حال بسیار کارآمد انجام گیرد.