آبیاری تحـــت فشـــار

بطور کلی به هرروش آبیاری که درآن آب با فشاری بیش از یک اتمسفر ( فشار نسبی ) در سطح اراضی بوسیله لوله توزیع شود آبیاری تحت فشار گفته می شود . در یک نوع تقسیمبندی ساده ، روشهای آبیاری به دو نوع آبیاری ثقلی و آبیاری تحت فشار تقسیم خواهد شد .

آبیاری تحت فشار نیز به دو نوع آبیاری بارانی و آبیاری قطره ای قابل تفکیک است .

   الف ـ آبیاری بارانی  :

   آبیاری بارانی روشی است که آب با فشاری بیش از یک اتمسفر در درون لوله هایی جریان پیدا کرده ودرروی گیاه به صورت باران توسط نازلهایی که به آب پاش معروفند پاشیده می شود.

آبیاری بارانی یکی از روشهای نوین آبیاری در جهان به شمار می رود که استفاده از آن در 40 سال اخیر بیشتر متداول شده است . بطور کلی می توان گفت که آبیاری بارانی از زمانی که لوله های سبک با اتصالات سریع و آسان به بازار عرضه شد ، توسعه یافته است .

در این روش آب با سرعتی مساوی و یا کمتر از نفوذ پذیری خاک ، به صورت باران بر سطح زمین پخش می شود تا خاک فرصت نفوذ پیدا کند . چنانچه شدت بارش بیش از سرعت نفوذ باشد در سطح مزرعه رواناب ایجاد شده و راندمان آبیاری کم خواهد شد .

به طور کلی آبیاری به روش بارانی رادر اغلب شرایط مانند مناطق شیبدار ، خاکهای سبک ، سنگین و شرایطی که آبیاری به طریق ثقلی امکان پذیر نیست ، می توان اجرا نمود .

    مزایا و معایب آبیاری بارانی   :

هر نوع روش آبیاری دارای یک سری معایب و مزایایی است که بادرنظر گرفتن مجموعه این معایب و مزایا باید اقدام به انتخاب و طراحی روش آبیاری نمود .

  الف - تواناییها و مزایا  :

   ـ  حذف عملیات تسطیح و کاهش هزینه های آماده سازی اراضی

   ـ  تهویه خاک به راحتی انجام می شود .

   ـ  مبارزه با یخبندان ، آفات و انگل ها میسر است .

   ـ  هزینه نیروی کارگری در مقایسه با روشهای آبیاری سطحی کمتر است .

   ـ  تلفات بصورت رواناب و فرسایش خاک در این روش به حداقل می رسد .

   ـ  راندمان آبیاری در مقایسه با روشهای سنتی بیشتر است .

   ـ  بازده محصولات آبیاری بارانی در اغلب موارد بیشتر از آبیاری سطحی است .

   ـ  زمین کمتری برای مسیر انتقال آب هدر می رود .

   ـ  امکان آبیاری در اراضی کم عمق وجود دارد .

   ـ  در اغلب محصولات آبیاری بارانی باعث افزایش رشد می شود .

   ـ  امکان آبیاری در اغلب خاکها وجود دارد .

   ـ  امکان آبیاری در اراضی شیبدار وجود دارد .

   ـ  امکان آبیاری در اغلب شرایط آب و هوایی وجود دارد .

     ب ـ  معایب آبیاری بارانــی  :

   ـ  در صورت وجود باد یکنواختی توزیع کاهش می یابد .

   ـ  کمبود توان فنی در مناطق دورافتاده وجود دارد .

   ـ  شدت تبخیر در مناطق گرم و خشک زیاد بوده لذا تلفات در این مناطق زیاداست .

   ـ  در مناطقی که باد شدید است تلفات آب زیاد است .

   ـ  به دلیل خسارت زدن به برگ محصولات، در این روش استفاده از آبهای با کیفیت پایین ممکن نیست .

      شرایطی که آبیاری بارانی توصیه می شود :

     ـــ    برای آبیاری گیاهانی که دارای ریشه کم عمق هستند .

     ـــ   در اراضی با شیب زیاد و با عمق کم خاک زراعی

     ـــ   در اراضی با نفوذ پذیری زیاد

     ـــ   در مورد محصولاتی که بصورت متراکم کشت می شوند .

ب ـ آبیاری قطــره ای  :

آبیاری قطره ای عبارتست از پخش آرام آب بر سطح خاک یا زیر خاک به صورت قطرات مجزا یا پیوسته ویا بصورت اسپری ریز با فشار کم ،به وسیله قطره چکان هایی که در طول خط انتقال قرار دارند .

محاسن و معایب آبیاری قطره ای  :

  آبیاری قطره ای به دلیل اعمال عمق آبیاری کم وقابل تنظیم یکی از روشهای مفید آبیاری می باشد . مهمترین مزیت این روش صرفه جویی در میزان آب و هزینه ها است .

سیستم آبیاری قطره ای در مقایسه با سایر روشهای آبیاری و خصوصا آبیاری سطحی به آب کمتری نیاز دارد . همچنین تلفات آب در این روش نسبتا پایین و کم است . هزینه کارگری در مقایسه با سایر روشها به مراتب کم خواهد بود .

با بهره برداری مناسب و آبیاری موضعی ، دراین روش رشد علفهای هرز به حداقل رسیده و انتقال بذر وجود نخواهد داشت . استفاده راحت از کودها یکی دیگر از مزایای آبیاری قطره ای می باشد . در آبیاری قطره ای بدلیل استفاده مکرراز آب و بالا نگهداشتن رطوبت خاک غلظت نمک های محلول خاک کم شده و می توان با آب شور آبیاری نمود . آبیاری باغات موجود دراراضی با توپو گرافی نا مناسب نیز با این روش امکان پذیر است .

یکی از معایب مهم این روش علاوه بر هزینه زیاد ، گرفتگی قطره چکانها میباشد.بدلیل فرم توزیع رطوبت ( پیازرطوبتی ) خاص این روش نمکها در سطح خاک تجمع یافته و امکان خطر برای گیاهان وجود خواهد داشت .

انواع روشهای آبیاری قطـــره ای  :

بر اســاس نوع گسـیلنده یا قطره چکان میتوان آبیـاری قطره ای را به شـرح ذیـــل تقســیم بندی نمود :

    آبیاری قطره ای دریپ  :

    در این روش آب توسط قطره چکانهایی که در کناردرخت قرار دارند به سطح خاک منتقل میشود .قطره چکانها معمولا روی لوله فرعی و یا داخل لوله فرعی با فاصله مشخص قرار میگیرد . دبی این گونه قطره چکانها معمولا بین 2 تا 8 لیتر در ساعت متغیر است .

   آبیاری زیرزمینی با لوله های تراوا :

   در این روش آب توسط لوله هایی که خاصیت تراوش دارند در کنار ریشه قرار میگیرند و توسط نیروی ماتریک خاک آب ازلوله به سمت خاک کشیده میشود .

   آبیاری بابـــلر :

   در این روش آب توسط بابلر بصورت جریان آرام و پیوسته خارج می شود .این روش برای آبیاری درختانی که فاصله آنها زیاد است مناسب می باشد . همچنین برای آبهای با املاح زیاد که خطـر گرفتگی قطره چکان وجود دارد ، در صورت عدم وجود خطر شوری خاک یا کاهش محصول ، استفاده از این روش توصیه می شود .

    سیستم آبیاری آبفشانی  :

   در آبیاری به روش آبفشانی آب بصورت جت ( JET )  ، مـه ( FOG ) ویا قطرات بسیار ریز آب ( SPRAY )  از خروجی هایی که روی لوله نصب میشوند خارج ودر یک دایره کامل و یا قطاعی از دایره پخش می شود .

اخیرا از این روش برای آبیاری درختان میوه استفاده می شود .در این روش آب با میزان دبی کم پای در ختان پاشیده می شود . مزایای این سیستم این است که در آبهای سنگین ویادارای املاح بالا که قابلیت سیستم آبیاری قطره ای را کاهش می دهند ، بدون گرفتگی میکروجت می توان استفاده کرد .